بزرگترین سیل های ایران و جهان کدامند؟ از سیستان و بلوچستان و گلستان تا یانگ تسه در چین و مریلند آمریکا در ادامه با مرگبارترین سیل های تاریخ آشنا خواهیم شد.
مرگ تعدادی از هموطنان در استانهای گلستان، مازندران،شیراز و فارس ما را بر آن داشت که گزارشی از مرگبارترین و بزرگترین سیل های ایران و جهان ارائه دهیم. پیش از آن بیایید برگردیم به خیلی دورها در زمان. در تاریخ بیهقی در مورد سیل غزنین میخوانیم.
روز دوشنبه میان دو نماز بارانکی خرد خرد میبارید، چندان که زمین را اندکی تر میکرد و گروهی از گلهداران در بستر رود غزنین فرود آمده و گاوها را آنجا نگه داشته بودند.
باران در پسینگاهان چنان شد که همانندش را به یاد نداشتند و تا دیری پس از نماز خفتن پیوسته میبارید و پاسی از شب گذشته، سیلی در رسید که پیران کهن اقرار کردند چنین سیلی به یاد نمیآرند و با درختان بسیاری که از بیخ و بن برکنده و با خود میاورد، ناگهان سر رسید. گلهداران جستند و جان به در بردند و سیل گاوان و استران در ربود.
آنچه در بالا خواندیم، بخشی از روایت تاریخ بیهقی (اثر ابوالفضل بیهقی دبیر) از سیل غزنین، پایتخت غزنویان بود. با وقوع سیل اوایل سال جاری در گرگان و شیراز و سیل چندی پیش در سیستان و بلوچستان، مدام به روایت بیهقی فکر میکردم. گرچه سیل یک رخداد طبیعی و تا حد زیادی غیر قابل پیشبینی است، اما این چیزی از اهمیت چارهاندیشی برای مدیریت و مقابله با این بلای طبیعی کم نمیکند.
«آب» ما را خواهد برد ؛ سیل در سیستان و بلوچستان و روایت دلخراش تصاویر
مرگ تعدادی از هموطنان در استانهای گلستان، مازندران،شیراز و فارس ما را بر آن داشت که گزارشی از مرگبارترین و ببزرگترین سیل های ایران و جهان ارائه دهیم. در این مقاله قصد داریم شما را بزرگترین سیل های ایران و جهان آشنا کنیم. ابتدا به مرگبارترین سیل های تاریخ ایران میپردازیم.
در ایران به گواه شواهد و مدارک و آمارهای ارائه شده، پس دهسال خشکسالی، احتمال وقوع سیل بالا رفته است. اما در ایران بیشتر سیل های رخ داده بیش از آن که دارای منشا طبیعی باشد، محصول دخالتهای نادرست انسانی است. برای یک مثال ساده، سیل سال 1388 در قم نمونه کوچکی از آن است. مدتی پیش از سیل بستر خشکیده رودخانه قمرود توسط شهرداری به پارکینگ تبدیل شد. در سال 88 و هنگامی که سیل در اثر بارندگی شدید به وقوع پیوست، به جای بستری خشک از شن و ماسه با صدها نفر از مردم و خودروها برخورد کرده و همه را با خود برد.
تخریب جنگلها و مراتع، چرای بی رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانهها در کشور با سد و دیوارهای بتونی دیگر، از سایر دلایل تشدید خطر سیل در کشور است.
بنابر آمارهای سازمان حفاظت از محیط زیست، از 421 مورد سیل رخ داده از سال 1330 تا 1380، نزدیک به 74 درصد آن تنها مربوط به بازه زمانی سالهای 1360 تا 1380 میباشد. یعنی میزان سیل در فاصله سالهای 1360 تا 1380 بیست برابر شده است، در حالیکه تغییرات خاصی در میزان بارندگی منطقه جز موارد اندکی رخ نداده است. البته که از آن زمان، آمار جدید ارائه نشده است.
بر اساس دادههای بانک اطلاعاتی خسارات سیل معاونت آبخیزداری سازمان جنگلها و مراتع کشور طی چند دهه اخیر، به طور متوسط خسارات ناشی از سیل بالغ بر 10 هزار میلیارد ریال در سال بوده است. همچنین سیل در ایران در بازه زمانی 1330 تا 1380 باعث مرگ 11 هزار و 739 نفر و مفقودالاثر شدن 2381 نفر دیگر شده است. یک میلیون و 580 هزار راس دام تلف شده و دو ملیون 300 هزار هکتار از مزارع کشور در همین بازه زمانی از سیل آسیب دیده است.
با این مقدمه قصد داریم تا در بخش اول این مقاله، به برخی از مرگبارترین سیل های ایران اشاره کنیم.
با اینکه حافظه تاریخی مردم ایران، عموما سیلهای شمال کشور را مرگبارترین سیل های تاریخ کشور قلمداد میکنند اما سیل میدان تجریش تهران در سال 1366، دومین سیل ویرانگر و مخرب کشور از نظر تلفات انسانی است. این سیل در روز 4 مرداد 1366 و از حدود ساعت یک بعد از ظهر بر اثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب در درههای دربند و گلابدره، در شمال تهران رخ داده است.
اما آنچه باعث تشدید خسارات سیل شد، شکسته شدن سد رودخانه گلابدره بود. در نتیجه این مسئله حجم عظیمی از آب روانه میدان تجریش و خیابان شریعتی شد و خسارات زیادی به بار آورد.
شدت رگبار باران به حدی بود که در یک بازه 100 دقیقهای 28 میلیمتر بارش ثبت شد. این بارش شدید در مسیر خود به سیلابهای عظیم و قدرتمندی بدل شده، سد رودخانه گلابدره را شکست و مقادیر عظیمی گل و لای را با خود به سمت میدان تجریش و خیابان شریعتی هدایت کرد. این سیلاب یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران بود.
یکی دیگر از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران، سیل 20 مرداد ماه 1380 در استان گلستان بود که منجر به مرگ بیش از 500 نفر از هموطنان شد و به عنوان یکی از بزرگترین سیل های ایران و جهان لقب مرگبارترین سیل ایران را به دوش میکشد.
وسعت این سیل که به زعم کارشناسان اساسا به علت تخریب جنگلها و مراتع در بالادست حوزه آبریز گرگان رود بود؛ حدود 5000 کیلومتر مربع را در برگرفت. بر اساس آمار سازمان ملل، سیل گلستان در سال 1380، بیشترین تلفات انسانی ناشی از سیل را در آن سال به خد اختصاص داد.
تخریب سد شهید وفایی با حجم عظیمی از آب، منجر به سرعت حرکت باورنکردنی آب شد که خودروهای عبوری در جاده گلستان را نیز با خود همراه کرده و تا پارک ملی گلستان با خود برد. در اثر این سیل هزاران تن خاک جا به جا شده و مخزن سد گلستان نیز پر شد. شیوع بیماری وبا در بین سیل زدگان نیز عمق فاجعه را چندین برابر کرد.
اگرچه سیل در گلستان بار دیگر در سالهای 1381، 1382 و 1384 در همان منطقه و در همان بازه زمانی رخ داد، اما با وجود تخریب چند باره جاده گلستان، باز هم این جاده در همان بستر سیلخیز رودخانه «دوغ» در داخل پارک ساخته شد تا بار دیگر این پرسش مطرح شود که چرا با وجود بارش بارانهای سیلآسا و خطر وقوع سیلهای عظیم، چرا همچنان این جاده در کنار بستر رودخانه ساخته میشود و یا اگر ساخته میشود چرا مجهز به سیلبند نیستند؟
به دنبال بارندگیهای شدید که از 30 دی ماه سال 1395 در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان در ایران آغاز شد؛ رودخانههای فصلی طغیان کردند و باعث مسدود شدن 15 راه اصلی و فرعی در این استان شدند. حدود 3000 خانه در مناطق ایرانشهر، سرباز، نیکشهر، کنارک و غیره آسیب دیدند. تا این سیلاب نیز یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران لقب بگیرد.
همچنین 3 روستا به دلیل همجواری با روستا کاملا تخلیه شدند. در نهایت 1670 چادر امدادی برای سیلزدگان برپا شد. طغیان رودخانه «کاجو» باعث شد تا دسترسی به 8000 تن از ساکنان روستاهای بخش سابورک غیرممکن شود. این سیلابها و بارندگی در نهایت 1 نفر کشته به دنبال داشت.
در روز 25 فروردین 1396 در منطقه شمال غرب ایران سیل بزرگی رخ داد. بر اساس آمار سازمان هواشناسی، بارش متوسط در حدود 40 میلیمتر بوده که طی 15 سال پیش از آن بیسابقه بوده است. تعداد تلفات این حادثه، 48 نفر اعلام شد و بیشترین تلفات و مفقودیها نیز مربوط به شهرهای عجبشیر و آذرشهر گزارش شده است. این سیلاب نیز یکی از مرگبارترین و بزرگترین سیل های ایران و جهان بود.
یکی دیگر از بزرگترین سیل های ایران و جهان که در روز 19 مرداد 1396 در 5 استان ایران جاری شد. این سیل گسترده ناشی از بارشهای شدید باران در استانهای گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و سمنان بود. بر اثر این سیل گسترده؛ 14 نفر جان باختند. یک نفر در استان خراسان شمالی، چهار نفر در استان گلستان و 9 نفر در استان خراسان رضوی جان باختند.
دو ماه بعد از این تاریخ؛ در روز 13 مهر 1397 بار دیگر بارشهای شدید آغاز شده و در استانهای خراسان شمالی، مازندران، گلستان و گیلان سیل عظیمی جاری شد. در اثر این دور از سیل در این استانها 9 نفر فوت شدند.
در اواخر اسفند 1397 و اوایل بهار 1398 یکبار دیگر شهرهای گنبدکاووس، گمیشان، بندر ترکمن و آق قلا که در مسیر رودخانههای قرهسو و گرگان قرار داشتند؛ خسارت زیادی از سیل متحمل شدند. در مجموع سیلابهای استان گلستان و مازندران در این بازه زمانی، 39 نفر جان باختند.